Лхагвасүрэнгийн ХАСАР
(1978-2022)
Монголын Зохиолчдын
Эвлэлийн шагналт, “Болор цом”-ын эзэн, яруу найрагч Лхагвасүрэнгийн
Хасар.
Нэрт яруу найрагч Л.Хасар 1978 онд Улаанбаатар хотод төрсөн. Бага насандаа эцэг эхийн хайр, халамжинд хүмүүжиж, 1985-1993 онд нийслэлийн 16 дугаар дунд сургуульд суралцан төгсөж, Дүрслэх урлагийн дунд сургууль, БНХАУ-ын Бээжин хотод хэлний бэлтгэл, Монгол Улсын Их Сургуулийн математик, программ хангамжийн сургууль, Франц Улсын Лимузин мужийн их сургуулийн Хүмүүнлэгийн факультетын франц хэлний ангид суралцаж, “Өлзий” дээд сургуулийг санхүүч мэргэжлээр төгссөн юм.
Ажил хөдөлмөрийн гараагаа “Ил товчоо” сониноос эхэлж, улмаар 1999- 2009 онд Монгол Улсын Хүүхэлдэйн театрт зураач, утга зохиолын ажилтан байхдаа “Тэнгэрийн дүлий”, “Алтан алим”, “Манжин”, “Хөхөө Намжил”, “Хар хул хаан” тэргүүт хүүхдийн олон жүжиг туурвиж, “Цагаан үнэг”, “Тэнгэрийн дүлий” тэргүүт жүжгийн ерөнхий зураачаар ажиллаж, В.Хауфын “Том хамарт одой”, Ж.Дашдондогийн “Алтан хөрш”, С.Маршакийн “12 сар”, монгол ардын үлгэрээс сэдэвлэсэн “Болдоггүй бор өвгөн” тэргүүт жүжгийн тайзны зураг, чимэглэлийг мэргэжлийн өндөр түвшинд хийж, үзэгчдийн хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн уран бүтээлч байлаа.
Тэрбээр Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн ууган хэвлэл “Цог” сэтгүүлийн ерөнхий редактор, хариуцлагатай нарийн бичгийн даргын албыг хашиж, Монголын яруу найргийн шинэ үеийн түүхэнд сор болсон бүтээлүүдээ туурвиж, ахмад үеэ хүндэтгэн, залуу үеэ сурган хүмүүжүүлж, ахан дүүс, анд нөхөд, бичгийн садан төрөлдөө нөмөр нөөлөг, түшиг тулгуур болж амьдарсан юм.
Түүний туурвисан “Зүг чиггүй гурвалжин” яруу найргийн ном нь шинэ үеийн яруу найргийн өв санд хувь нэмрээ оруулж, шүлэг, бүтээлүүд нь англи, орос, хятад, солонгос хэл дээр хэвлэгдэж, “Монголын сонгомол яруу найраг”, “Мөнгөн үеийн яруу найраг”, “Монголын яруу найргийн 108 боть”, “Монголын зохиолчдын намтрын лавлах”, “Монголын уран зохиолын дээжис” зэрэг 10 гаруй антологи, эмхэтгэлд багтжээ.
Яруу найрагч Л.Хасар Франц улсад олон жил эмчлүүлж, ажиллаж, амьдарч ахуйдаа монгол түмний түүх соёлыг судлан дэлгэрүүлэх, эх орноо сурталчлах, Монголын уран зохиолыг таниулах үйлсэд идэвхийлэн зүтгэсэн.
Тэрбээр амьдралынхаа сүүлчийн он жилүүдэд Монголын Радиогийн Урлаг, соёлын албаны даргаар үр бүтээлтэй ажиллаж, уншигч, сонсогчдыг үндэсний уран зохиолын болон дэлхийн уран зохиолын өв, сантай танилцуулах, хүүхэд залууст урлагийн боловсрол олгох үйлсэд шамдаж байлаа.
Яруу найрагч Л.Хасар нь 2004 онд шилдэг залуу уран бүтээлчдэд олгодог Г.Сэр-Одын нэрэмжит шагнал, 2009 онд Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн шагнал хүртэж, “Болор цом” наадамд түрүүлж, уран зохиолын ертөнцөд уншигч, зохиолчдын хүндэтгэлийг зүй ёсоор хүлээсэн юм.
МОНГОЛЫН ЗОХИОЛЧДЫН ЭВЛЭЛ
“ЦОГ” СЭТГҮҮЛ,
“УТГА ЗОХИОЛ, УРЛАГ” СОНИН
2022-06-05
Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Ардын уран зохиолч Бавуугийн Лхагвасүрэнгийн хүү “Болор цом”-ын эзэн яруу найрагч Л.Хасар анд минь тэнгэрт хальсан гунигт мэдээг сонслоо. Анд минь Хавт Хасар шиг эр хүн, хийл хөгжим шиг мэдрэмжтэй их зөөлөн хүн байжээ. Эрхэм нандин таны минь гэгээн дурсгал бидний сэтгэл зүрхэнд үүрд мөнх хадгалагдан үлдэх болно.
ཨོཾ་མ་ཎི་པ་དྨེ་ཧཱུྃ
Om mani padme hum!
ОТГО Э.Отгонбаяр
2022-07-04 Берлин хот, Герман Улс (Гэрэл зураг 2013 он, Страсбург хот, Франц Улс)
Яруу найрагч Л.Хасар:
Буцах шувуудыг гарч бүү үд
Уулнаас тэд салж ядан байгаа
Чамайг уул гэж андуурч мэднэ
Буцах шувуудыг гарч бүү үд
Буцах шувуудыг инээж бүү үд
Холдож салахын гунигт автсан тэдэнд
Хорсмоор харагдана
Буцах шувуудыг инээж бүү үд
Буцах шувуудыг уйлж бүү үд
Чамаас ус үнэртэнэ
Чамайг усаа гэж эндүүрч хоргодно
Буцах шувуудыг уйлж бүү үд
"Гутал"
Томдсон гуталтай нэг хүү
Гудамжнаас сэрж байдаг
Тоомсоргүй ихэмсэг жаргал дундуур
Гунигтай алхаж явдаг
Атаа шатсан өлөн нүд нь
Нулимсаар цаддаг
Унах нулимс болгоныг нь
Гутлын нь хоншоор залгилж
Үргэлж нойтон гуталтай явдаг
Томдсон гуталтай хүү
Гудамжнаас сэрж байдаг
Тоомсоргүй ихэмсэг жаргал дундуур
Гунигтай алхаж явдаг.
"Хайр"
Миний хайр улаан өнгөтэй
Кармений даашинз шиг
Галзуурсан бухын нүд шиг
Миний хайр хөх өнгөтэй
Үзэгний бэх шиг
Тэнгэр шиг хөх
Миний хайр шар өнгөтэй
Хамба ламын дээл шиг
Хар тамхины цэцэг шиг
Миний хайр ногоон өнгөтэй
Усны замаг шиг
Ногоон дарь эх шиг
Миний хайр хар өнгөтэй
Хэрээ шиг
Шөнө шиг
Миний хайр
Солонгийн долоон өнгөтэй
Миний хайр солонго шиг
Тэнгэр мэгшсэний дараа
Энд тэндгүй татдаг.
Миний хайр
Солонгийн долоон өнгөтэй
Миний хайр
Солонго шиг хоосон
"Хагацал"
Чи шатаж байсан
Чиний амьсгаа хүртэл шатаж байсан
Шатсан мод шиг сормуус чинь
Хацар дээр чинь унаж
Шатаж байсан...
Нээрэн чи шатаж байсан.
Нийлээд бид хоёр шатаж байсан.
Нуухын аргагүй асаж байсан.
Нурам болтлоо цогшиж байсан.
Даарсан хагацал
Дэргэд
Дагжиж байсан...
"Хөгшин модон гүүр"
Хөгшин модон гүүрэн дээр
Халтар сар зогсоно.
Хүний мөр битүү,
Сүнс гишгэх зайгүй...
Хөгшин модон гүүрэн дор...
Үргэлж салхитай
Гиншинэ...
Хөгшин модон гүүрэн дээр
Халуун нар зогсоно
Хүйтэн усанд дүрээстэй
Хөгшин гүүрний мод
Сөөнгө хоолойгоор
Хяхатнана...
Модон гүүрэн дээгүүр
Монголын үзэл зөрөлдөнө.
Усандаа багадсан гүүр байсан
Гүүрэндээ багадсан ус болсон
Мөлжсөн яс шиг
Хөгшин модон гүүрэн дээр
Тэнгэр зогсоно.
Тэнд хүний мөр битүү
Хойт нас гишгэх зайгүй.
"Хүсэл"
Хүн болгон нисдэг болохоор нь
Шувуу болохыг хүсдэг
Би бас л адилхан
Шувуу болохыг хүсдэг...
Гэхдээ би
Нисдэггүй шувуу болно
Эх газрын шороог
Ходоодондоо тээгээд
Дааж нисдэггүй
Ийм л
Шувуу болно.
"Сүүдэр"
Нарнаас би өглөө болгон хождож сэрдэг
Нойрмог босоод
Үнгэж зүүдэлж хоносон
Жижигхэн сүүдрээ чирээд...
Хүмүүсийн дунд би урсдаг...
Үргэлжлэн цувах хүмүүсийн дунд
Сүүдрээ чирээд...
Үдэш болтол тэнэдэг
Хүмүүсийн сүүдэр
Сүүдэр дээрээ давхацдаг...
Бие биенийхээ сүүдрийг
Битүүхэндээ тэд хэмжицгээдэг...
Үүрэглэж байсан болжмор
Сүүдрээс минь цочин нисэхэд
Өөрөөсөө том сүүдрээ би хардаг
Өөрийнхөө сүүдэр дээр өөрөө гишгэдэггүй
Сүүдрээ чирээд...
Цагаан гэгчийн орондоо
Хар сүүдрээ дэвсээд
Цагаан зүүд үздэг
Сүүдрээ чирээд...
Нэрт яруу найрагч Л.Хасар 1978 онд Улаанбаатар хотод төрсөн. Бага насандаа эцэг эхийн хайр, халамжинд хүмүүжиж, 1985-1993 онд нийслэлийн 16 дугаар дунд сургуульд суралцан төгсөж, Дүрслэх урлагийн дунд сургууль, БНХАУ-ын Бээжин хотод хэлний бэлтгэл, Монгол Улсын Их Сургуулийн математик, программ хангамжийн сургууль, Франц Улсын Лимузин мужийн их сургуулийн Хүмүүнлэгийн факультетын франц хэлний ангид суралцаж, “Өлзий” дээд сургуулийг санхүүч мэргэжлээр төгссөн юм.
Ажил хөдөлмөрийн гараагаа “Ил товчоо” сониноос эхэлж, улмаар 1999- 2009 онд Монгол Улсын Хүүхэлдэйн театрт зураач, утга зохиолын ажилтан байхдаа “Тэнгэрийн дүлий”, “Алтан алим”, “Манжин”, “Хөхөө Намжил”, “Хар хул хаан” тэргүүт хүүхдийн олон жүжиг туурвиж, “Цагаан үнэг”, “Тэнгэрийн дүлий” тэргүүт жүжгийн ерөнхий зураачаар ажиллаж, В.Хауфын “Том хамарт одой”, Ж.Дашдондогийн “Алтан хөрш”, С.Маршакийн “12 сар”, монгол ардын үлгэрээс сэдэвлэсэн “Болдоггүй бор өвгөн” тэргүүт жүжгийн тайзны зураг, чимэглэлийг мэргэжлийн өндөр түвшинд хийж, үзэгчдийн хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн уран бүтээлч байлаа.
Тэрбээр Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн ууган хэвлэл “Цог” сэтгүүлийн ерөнхий редактор, хариуцлагатай нарийн бичгийн даргын албыг хашиж, Монголын яруу найргийн шинэ үеийн түүхэнд сор болсон бүтээлүүдээ туурвиж, ахмад үеэ хүндэтгэн, залуу үеэ сурган хүмүүжүүлж, ахан дүүс, анд нөхөд, бичгийн садан төрөлдөө нөмөр нөөлөг, түшиг тулгуур болж амьдарсан юм.
Түүний туурвисан “Зүг чиггүй гурвалжин” яруу найргийн ном нь шинэ үеийн яруу найргийн өв санд хувь нэмрээ оруулж, шүлэг, бүтээлүүд нь англи, орос, хятад, солонгос хэл дээр хэвлэгдэж, “Монголын сонгомол яруу найраг”, “Мөнгөн үеийн яруу найраг”, “Монголын яруу найргийн 108 боть”, “Монголын зохиолчдын намтрын лавлах”, “Монголын уран зохиолын дээжис” зэрэг 10 гаруй антологи, эмхэтгэлд багтжээ.
Яруу найрагч Л.Хасар Франц улсад олон жил эмчлүүлж, ажиллаж, амьдарч ахуйдаа монгол түмний түүх соёлыг судлан дэлгэрүүлэх, эх орноо сурталчлах, Монголын уран зохиолыг таниулах үйлсэд идэвхийлэн зүтгэсэн.
Тэрбээр амьдралынхаа сүүлчийн он жилүүдэд Монголын Радиогийн Урлаг, соёлын албаны даргаар үр бүтээлтэй ажиллаж, уншигч, сонсогчдыг үндэсний уран зохиолын болон дэлхийн уран зохиолын өв, сантай танилцуулах, хүүхэд залууст урлагийн боловсрол олгох үйлсэд шамдаж байлаа.
Яруу найрагч Л.Хасар нь 2004 онд шилдэг залуу уран бүтээлчдэд олгодог Г.Сэр-Одын нэрэмжит шагнал, 2009 онд Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн шагнал хүртэж, “Болор цом” наадамд түрүүлж, уран зохиолын ертөнцөд уншигч, зохиолчдын хүндэтгэлийг зүй ёсоор хүлээсэн юм.
МОНГОЛЫН ЗОХИОЛЧДЫН ЭВЛЭЛ
“ЦОГ” СЭТГҮҮЛ,
“УТГА ЗОХИОЛ, УРЛАГ” СОНИН
2022-06-05
Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Ардын уран зохиолч Бавуугийн Лхагвасүрэнгийн хүү “Болор цом”-ын эзэн яруу найрагч Л.Хасар анд минь тэнгэрт хальсан гунигт мэдээг сонслоо. Анд минь Хавт Хасар шиг эр хүн, хийл хөгжим шиг мэдрэмжтэй их зөөлөн хүн байжээ. Эрхэм нандин таны минь гэгээн дурсгал бидний сэтгэл зүрхэнд үүрд мөнх хадгалагдан үлдэх болно.
ཨོཾ་མ་ཎི་པ་དྨེ་ཧཱུྃ
Om mani padme hum!
ОТГО Э.Отгонбаяр
2022-07-04 Берлин хот, Герман Улс (Гэрэл зураг 2013 он, Страсбург хот, Франц Улс)
Яруу найрагч Л.Хасар:
Буцах шувуудыг гарч бүү үд
Уулнаас тэд салж ядан байгаа
Чамайг уул гэж андуурч мэднэ
Буцах шувуудыг гарч бүү үд
Буцах шувуудыг инээж бүү үд
Холдож салахын гунигт автсан тэдэнд
Хорсмоор харагдана
Буцах шувуудыг инээж бүү үд
Буцах шувуудыг уйлж бүү үд
Чамаас ус үнэртэнэ
Чамайг усаа гэж эндүүрч хоргодно
Буцах шувуудыг уйлж бүү үд
"Гутал"
Томдсон гуталтай нэг хүү
Гудамжнаас сэрж байдаг
Тоомсоргүй ихэмсэг жаргал дундуур
Гунигтай алхаж явдаг
Атаа шатсан өлөн нүд нь
Нулимсаар цаддаг
Унах нулимс болгоныг нь
Гутлын нь хоншоор залгилж
Үргэлж нойтон гуталтай явдаг
Томдсон гуталтай хүү
Гудамжнаас сэрж байдаг
Тоомсоргүй ихэмсэг жаргал дундуур
Гунигтай алхаж явдаг.
"Хайр"
Миний хайр улаан өнгөтэй
Кармений даашинз шиг
Галзуурсан бухын нүд шиг
Миний хайр хөх өнгөтэй
Үзэгний бэх шиг
Тэнгэр шиг хөх
Миний хайр шар өнгөтэй
Хамба ламын дээл шиг
Хар тамхины цэцэг шиг
Миний хайр ногоон өнгөтэй
Усны замаг шиг
Ногоон дарь эх шиг
Миний хайр хар өнгөтэй
Хэрээ шиг
Шөнө шиг
Миний хайр
Солонгийн долоон өнгөтэй
Миний хайр солонго шиг
Тэнгэр мэгшсэний дараа
Энд тэндгүй татдаг.
Миний хайр
Солонгийн долоон өнгөтэй
Миний хайр
Солонго шиг хоосон
"Хагацал"
Чи шатаж байсан
Чиний амьсгаа хүртэл шатаж байсан
Шатсан мод шиг сормуус чинь
Хацар дээр чинь унаж
Шатаж байсан...
Нээрэн чи шатаж байсан.
Нийлээд бид хоёр шатаж байсан.
Нуухын аргагүй асаж байсан.
Нурам болтлоо цогшиж байсан.
Даарсан хагацал
Дэргэд
Дагжиж байсан...
"Хөгшин модон гүүр"
Хөгшин модон гүүрэн дээр
Халтар сар зогсоно.
Хүний мөр битүү,
Сүнс гишгэх зайгүй...
Хөгшин модон гүүрэн дор...
Үргэлж салхитай
Гиншинэ...
Хөгшин модон гүүрэн дээр
Халуун нар зогсоно
Хүйтэн усанд дүрээстэй
Хөгшин гүүрний мод
Сөөнгө хоолойгоор
Хяхатнана...
Модон гүүрэн дээгүүр
Монголын үзэл зөрөлдөнө.
Усандаа багадсан гүүр байсан
Гүүрэндээ багадсан ус болсон
Мөлжсөн яс шиг
Хөгшин модон гүүрэн дээр
Тэнгэр зогсоно.
Тэнд хүний мөр битүү
Хойт нас гишгэх зайгүй.
"Хүсэл"
Хүн болгон нисдэг болохоор нь
Шувуу болохыг хүсдэг
Би бас л адилхан
Шувуу болохыг хүсдэг...
Гэхдээ би
Нисдэггүй шувуу болно
Эх газрын шороог
Ходоодондоо тээгээд
Дааж нисдэггүй
Ийм л
Шувуу болно.
"Сүүдэр"
Нарнаас би өглөө болгон хождож сэрдэг
Нойрмог босоод
Үнгэж зүүдэлж хоносон
Жижигхэн сүүдрээ чирээд...
Хүмүүсийн дунд би урсдаг...
Үргэлжлэн цувах хүмүүсийн дунд
Сүүдрээ чирээд...
Үдэш болтол тэнэдэг
Хүмүүсийн сүүдэр
Сүүдэр дээрээ давхацдаг...
Бие биенийхээ сүүдрийг
Битүүхэндээ тэд хэмжицгээдэг...
Үүрэглэж байсан болжмор
Сүүдрээс минь цочин нисэхэд
Өөрөөсөө том сүүдрээ би хардаг
Өөрийнхөө сүүдэр дээр өөрөө гишгэдэггүй
Сүүдрээ чирээд...
Цагаан гэгчийн орондоо
Хар сүүдрээ дэвсээд
Цагаан зүүд үздэг
Сүүдрээ чирээд...
